De aangescherpte TOjuli, die vanaf deze week van kracht is, krijgt een zachte landing. Tot 1 januari 2025 kunnen EP-adviseurs volstaan met een eenvoudige verklaring dat de aanwezige warmtepomp voldoende koelcapaciteit heeft om oververhitting te voorkomen.
“Om de markt voldoende tijd te geven om zich goed voor te bereiden”, meldt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), “kan tot 1 januari 2025 met een verklaring worden aangetoond dat bij een actief koelsysteem voldoende capaciteit aanwezig is om het risico op oververhitting te beperken.” Geen uitstel dus van de aanscherping, maar wel een half jaar een coulance rond de administratieve plichten.
Grote ramen
Hoe zat het ook alweer met de TOjuli? Begin 2021 werd de TOjuli, samen met de BENG-eisen ingevoerd. Die TOjuli kwam er om het risico op oververhitting in de steeds warmere zomers te beperken. In februari werd bekend dat de TOjuli-eis vanaf 1 juli strenger zou worden. Niet langer is het voor de energieprestatie-adviseur genoeg om aan te vinken dat de woning beschikt over een warmtepomp met koelcapaciteit.
Voortaan moet de adviseur aantonen dat die capaciteit ook echt voldoende is om de warmte door zoninstraling te kunnen compenseren. Moderne woningen hebben namelijk vaak veel en grote ramen. En de warmte die dit in de zomer door zoninstraling oplevert kan de geïnstalleerde warmtepomp vaak niet wegkoelen.
Zonwering
Er zijn drie manieren om te bepalen of de capaciteit van de warmtepomp voldoet. De eerste manier is door aan te tonen dat meer dan 95% van het glasoppervlak de beschikking heeft over zonwering, zonwerend glas of schaduw, door bijvoorbeeld een overstek of balkon. Ook is het goed als je kan aantonen dat de woning relatief weinig glasoppervlak heeft.
Een tweede manier om duidelijk te maken dat de warmtepomp voldoende kan koelen is door het maken van een uitgebreide koellastberekening. Die zit als optie vaak verpakt in de meeste gebouwsimulatiesoftware-pakketten. Een derde manier die toegestaan is, is een zogeheten ‘vereenvoudigde methode’, een stappenplan van rekensommetjes die is beschreven in bijlage AA van de NTA 8800. Uiteraard is het zo dat als uit deze drie manieren blijkt dat je niet aan de norm voldoet, je maatregelen moet nemen om de woning koel te houden.
BENG1
Volgens Bouwend Nederland en de ontwikkelaars-branchevereniging NEPROM blijkt dat de aanscherping behoorlijk wat consequenties heeft. “De meest kosteneffectieve manier om te voldoen aan de aangescherpte TOjuli blijkt het toepassen van zonwerend glas”, zegt Claudia Bouwens van de NEPROM, “probleem is alleen dat dat in de winter ook zoninstraling tegenhoudt, wanneer je die warmte juist wél wil binnenhalen. Dat betekent dat je in de problemen komt met je BENG1-eis, die een maximale waarde aangeeft voor verwarmen en koelen.”
Alternatieve maatregelen zoals oriëntatie, kleiner glasoppervlak, overstek, of zonwering kunnen ook helpen. “Maar deze maatregelen kunnen te kostbaar zijn of complexer om te implementeren. Bovendien kunnen sommige maatregelen invloed hebben op de MPG”, zegt Bouwend Nederland-woordvoerder Roul Velleman. “Het lijkt erop dat een aanzienlijk deel van de bouwplannen problemen ondervindt. Het gaat met name om conceptmatige woningbouwprojecten. Dit percentage kan variëren, maar uit voorlopige inschattingen blijkt dat mogelijk 30 tot 40% van de projecten tegen problemen aanloopt vanwege de nieuwe TOjuli-eisen en de impact op BENG1.”
Vertragingen
Deze problemen worden veroorzaakt doordat concepten en projecten in voorbereiding opnieuw doorgerekend moeten worden. “Dit veroorzaakt aanzienlijke vertragingen en onzekerheid, vooral omdat de vereiste koellastberekeningen complexer en tijdrovender zijn dan de standaard BENG-berekeningen. Daarnaast ontbreekt er vooralsnog een standaard rekenblad voor de markt om aanvullende berekeningen te maken.”
Uitstel van de aanscherping van de TOjuli was niet aan de orde, ook al hadden Bouwend Nederland en NEPROM dat graag gezien. “Het ministerie wilde de ingangsdatum van de nieuwe voorwaarden niet uitstellen. Dit ondanks de bezwaren van NEPROM en Bouwend Nederland. De redenen hiervoor zijn onder andere dat alle voorbereidingen en software-implementaties al waren afgerond en er veel andere positieve wijzigingen in de regelgeving waren die men niet verder wilde vertragen. Uitstel zou bovendien een negatieve impact hebben op de woningwaarderingsstelsel en andere gerelateerde regelgeving”, aldus Velleman.
Tijdelijke route
Het ministerie komt nu toch gedeeltelijk aan deze bezwaren tegemoet door naast de drie eerder genoemde manieren om te bepalen of de woning voldoende koel gehouden kan worden, een tijdelijke vierde manier toe te voegen: de ‘verklaring’. Deze verklaring heeft een zogeheten “vormvrije invulling”, maar uit de verklaring zal wel moeten blijken dat het risico op oververhitting bij toepassing van het actieve koelsysteem voldoende wordt beperkt. In een reactie licht een woordvoerder van RVO toe: “De formulering ‘vormvrije invulling’ betekent dat een partij een getekende verklaring moet indienen waaruit blijkt dat het risico op oververhitting voldoende beperkt is. Dus er worden geen aanvullende eisen gesteld anders dan omschreven op de website RVO.”
Omdat dit geen officiële manier van werken is, wordt die ook niet in de softwarepakketten verwerkt. RVO stelt: “De workaround is dat de EP-adviseur bij aanwezigheid van de verklaring in de software aangeeft dat er een berekening conform NTA8800 bijlage AA is. Hiermee wordt invulling gegeven aan de methode en daarmee is voldaan aan de TOjuli-eis.” De RVO laat verder nog weten te verwachten dat de eerder genoemde rekentool voor de ‘vereenvoudigde methode’ “ uiterlijk eind volgende week online staat op RVO.nl”.
